Krzyżanowska Maria (ok. 1870–1923), nauczycielka, działaczka oświatowa. Była córką Stanisława, urzędnika magistratu kieleckiego. Ukończyła VI klas na pensji w Kielcach, studiowała jako wolna słuchaczka na UJ. W r. 1903 otrzymała świadectwo nauczycielki domowej w zakresie geografii, wydane przez Warszawski Okręg Naukowy. W t. r. zezwolono K-iej otworzyć w Kielcach trzyklasową szkolę żeńską. W r. 1905 szkoła liczyła już 4 klasy, a w r. szk. 1906/7 była siedmioklasową. K. w okresie zaborów uczyła w swej szkole geografii, języka polskiego, kaligrafii i robót ręcznych. Te dwa ostatnie przedmioty były szyldem do tajnej nauki historii i geografii Polski. W szkole z jej inicjatywy prowadzono naukę innych przedmiotów w zakazanym języku polskim. Powodowało to częste rewizje i dochodzenia carskiej administracji szkolnej. W okresie pierwszej wojny światowej K. sympatyzowała z ruchem niepodległościowym. Pomoc legionistom spowodowała w r. 1916 zatarg K-iej z bpem kieleckim Augustynem Łosińskim.
Po odzyskaniu niepodległości przez państwo polskie szkoła K-iej, dzięki jej staraniom otrzymała, jako pierwsza w Kielcach, prawa ośmioklasowego gimnazjum polskiego z równoczesnym nadaniem jej im. Adama Mickiewicza. K. utrzymywała szkołę przez cały okres jej istnienia na wysokim poziomie dydaktycznym i wychowawczym. Lekcje prowadzone były poglądowo, przy szkole działały kółka zainteresowań. Jeszcze za czasów carskich K. była gorącą propagatorką teatru szkolnego. Mimo trawiącej jej organizm nieuleczalnej choroby cały swój czas poświęcała wyłącznie szkole. Wskutek kolizji z terminem zajęć szkolnych odłożyła operację, co stało się bezpośrednią przyczyną jej śmierci. Zmarła na raka jamy brzusznej 3 X 1923 r. w szpitalu w Warszawie. W trosce o dalszy byt szkoły zapisała swój majątek 12 udziałowcom spośród nauczycieli, którzy mieli, jak napisała w testamencie, «zabezpieczyć los i rozwój szkoły, która jest dziełem i była celem życia mego».
„Gaz. Kielecka” 1923 nr 46 (nekrolog); – WAP w Kielcach: Kielecka Dyrekcja Szkolna sygn. 2390, Akta Notariusza Borkowskiego r. 1923 rep. 798; – Kossuth B., Przełożona M. K., (mszp. w posiadaniu autorki).
Adam Massalski